Oskar Hoffmann – architekt poznańskiej secesji

Na przełomie XIX i XX wieku w Poznaniu pracowała grupa znakomitych architektów, których dzieła do dzisiaj wzbudzają zachwyt. Wśród nich zdecydowanie wyróżniał się Oskar Hoffmann, twórca wspaniałych, secesyjnych kamienic.

Ze Świdnicy do Poznania

Oskar Hoffmann urodził się 13 sierpnia 1850 r. w Świdnicy. Właściwie niewiele wiadomo o jego dzieciństwie, wczesnej młodości i rodzinie. Wiemy na pewno, że w 1874 r. ożenił się z Louisą Sommerfeld, z którą miał dwie córki. Nie wiadomo też, co skłoniło go do podjęcia studiów architektonicznych. Studia rozpoczął zapewne we Wrocławiu, a później kontynuował naukę w Berlinie. Do Poznania przyjechał już w 1885 r. i związał się z tym miastem do końca życia. 

Nie znamy jego pierwszych poznańskich projektów. Najwcześniejsza realizacja, o której wiemy pochodzi z 1898 r. Była to kamienica przy ówczesnej ulicy Fryderykowskiej (ob. ul. Janiny Lewandowskiej). Budynek ten został jednak zniszczony w 1945 r. i nie zachowały się żadne rysunki, czy choćby zdjęcia tej kamienicy, stąd nie da się ocenić tego projektu. 

Rozkwit poznańskiej kariery architekta 

Lata twórczości Hoffmanna przypadły na okres hegemonii secesji. Secesja w architekturze była odpowiedzią do dominujący przez cały XIX wiek historyzm, czyli sięganie do stylów dawnych epok, głównie gotyku, renesansu, baroku i klasycyzmu, choć, trzeba przyznać, nie zerwano całkowicie z historyzmem. Secesja rozwinęła się w niemal całej Europie, ale największe dzieła architektury secesyjnej powstały na terenie Niemiec i Austro-Węgier, skąd nowe prądy szybko przeniknęły na ziemie polskie. Lwów, Kraków, Warszawa i Łódź – tam powstało najwięcej najciekawszych obiektów secesyjnych. Dzięki takim architektom jak Hoffmann, secesja zawitała także do Poznania i to w swej szczytowej formie. 

Architektura secesyjna cechuje się przede wszystkim bogatą ornamentyką. Fasady budynków zaczęto ozdabiać fantazyjnymi motywami roślinnymi, maskami i przeróżnymi symbolami. Kamienice secesyjne zwykle są asymetryczne, urozmaicone wykuszami, a balkony i schody upiększają misternie kutymi balustradami. Oskar Hoffmann zafascynował się stylistyką secesyjną i śmiało stosował ją w kamienicach, które projektował. 

W 1900 r. Hoffmann przeniósł się na Jeżyce, które właśnie włączono do Poznania. Przy ulicy Nollendorfa (ob. Jackowskiego) zaprojektował w 1901 r. dwie kamienice stojące obok siebie, pod numerami: 39 i 41. W kamienicy przy Nollendorfa 39 urządził własną pracownię. Są to dwie najstarsze zachowane do dziś dzieła Hoffmanna w Poznaniu. Architekt ozdobił ich fasady ciekawą dekoracją tynku, zastosował czerwone i żółte cegły oraz sgraffito. Podobne rozwiązania zastosował przy projektowaniu kamienicy przy ul. Polnej 31, w której zresztą zamieszkał. 

Kamienica „Posener Neueste Nachrichten”

Za jedno z największych osiągnięć Hoffmanna w Poznaniu uznaje się kamienicę przy ul. Święty Marcin pod obecnym numerem 69 (dawnej 37). Została ona zbudowana w 1903 r. dla wydawcy Georga Wagnera i kupca handlującego drewnem, Gustava Haasego. W kamienicy mieściła się redakcja czasopisma „Posener Neueste Nachrichten”. Hoffmann zastosował tu cały wachlarz rozwiązań architektonicznych charakterystycznych dla secesji. Głównym elementem fasady, wykonanej z piaskowca, jest okazały wykusz oraz równie ciekawy szczyt. Ponadto architekt znakomicie zakomponował secesyjną dekorację opraw okiennych, misternie wykonane balustrady balkonów i sztukaterię. Dużą wagę przykładał do dekoracji klatki schodowej i sieni oraz podwórza. Elewacje podwórzowe udekorował stosując ceglaną wielobarwną licówkę z zastosowaniem drewna. 

Inne dzieła Hoffmanna w Poznaniu

Kamienica przy ul. Święty Marcin rozsławiła nazwisko Hoffmanna w mieście. Po tym projekcie architekt został dosłownie zasypany zleceniami. W latach 1903 – 1904 zaprojektował dom, który wielu historyków sztuki uznaje za jego największe osiągnięcie w Poznaniu. Kamienica, a właściwie kilkurodzinny dom, stanął przy obecnej ulicy Zwierzynieckiej 20. Hoffmann zaprojektował go dla bogatego kupca Oskara Bahlaua. Budynek wyróżnia się na tle innych, podobnych obiektów. Hoffmann zastosował tu piaskowcową licówkę, quasi barokowe szczyty i wykusze i oczywiście niezwykłe bogactwo sztukaterii. 

Lista kamienic zaprojektowanych przez Hoffmanna w Poznaniu jest oczywiście znacznie dłuższa. Obiekty przez niego zbudowane można oglądać m.in. przy ulicach: Dąbrowskiego, Kwiatowej, Słowackiego, Wyspiańskiego i przy Rynku Jeżyckim. Wszystkie cechują się wysokim poziomem artystycznym. Oskar Hoffman zmarł w Poznaniu 5 listopada 1916 r.