Wielkopolski Program Profilaktyki Nowotworów Głowy i Szyi

Wielkopolska stała się pierwszym województwem w kraju, w którym zostały zrealizowane bezpłatne i nie wymagające skierowania badania profilaktyczne w kierunku wczesnego wykrycia nowotworów głowy i szyi. Program ten powstał w oparciu o wytyczne Polskiej Grupy Badań Nowotworów Głowy i Szyi oraz EHNS (European Head & Neck Society) i jest pionierskim przedsięwzięciem również na skalę Europejską.

Wielkopolska okazała się najbardziej innowacyjna w Polsce, ze względu na Pierwszy Ogólnopolski Program Profilaktyki Nowotworów Głowy i Szyi w naszym kraju, który został oparty na modelu badań przesiewowych. Pomysłodawcą i autorem programu jest prof. zw. dr hab. med. Wojciech Golusiński, prezes Polskiej Grupy Badań Nowotworów Głowy i Szyi, i Kierownik Kliniki Chirurgii Głowy, Szyi i Onkologii Laryngologicznej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.

Koordynatorem Programu Profilaktyki Nowotworów Głowy i Szyi jest Wielkopolskie Centrum Onkologii, które realizuje go we współpracy z: Wojewódzkim Szpitalem Zespolonym w Koninie, Wojewódzkim Szpitalem Zespolonym w Lesznie, Wojewódzkim Szpitalem Zespolonym w Kaliszu, Szpitalem Specjalistycznym w Pile, oraz Szpitalem Wojewódzkim w Poznaniu.

Podczas I edycji Wielkopolskiego Programu Profilaktyki Nowotworów Głowy i Szyi wykonano 2000 badań podstawowych, z czego przebadano 1281 kobiet i 719 mężczyzn. Wynika z tego, że na badania zgłasza się niemal dwa razy więcej przedstawicielek płci żeńskiej niż reprezentantów płci męskiej. Jest to bardzo niepokojące z tego względu, że to właśnie u panów rak płuc pojawia się dwukrotnie częściej niż u pań. Natomiast jeśli chodzi o badania pogłębione to w Wielkopolskim Centrum Onkologii, wykonano je u 142 osób, z czego od 78 pobrano wycinek do dalszych badań. Skutkiem tego było wykrycie 19 przypadków o charakterze złośliwym, w tym u 6 kobiet i 13 mężczyzn.
– W pierwszej edycji wykryto aż 19 nowotworów we wczesnym stadium – mówi dr Jerzy Manasterski, kierownik Oddziału Otolaryngologicznego Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Kaliszu. – Może dzięki temu ludzie zaczną o siebie dbać. Powtarzalność programu profilaktycznego da z pewnością zmianę w świadomości osób, szczególnie tych, które palą papierosy i przez to są najbardziej narażone na nowotwory głowy i szyi. Dodatkowo wzmocni się nam oręż diagnostyczna.

Warto również odnotować, że na 1000 wykonanych badań wykryto aż 10 nowotworów, podczas gdy w programie profilaktyki raka piersi na taką samą liczbę badań wykrywa się ich tylko 5. Natomiast 7,1%  pacjentów zostało skierowanych do dalszej diagnostyki.
– Odczarowaliśmy nowotwory i nie damy się zepchnąć, bo jest to problem społeczny – mówi prof. Wojciech Golusiński, Prezes Polskiej Grupy Badań Nowotworów Głowy i Szyi. – Staramy się, aby program ten wszedł do narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych . Każda nowa inicjatywa zbiera dużo dobrego, następuje bowiem progres dla danej specjalności, między innymi w zakresie sprzętu medycznego i edukacji personelu.

Program Profilaktyki NGiSz objął również opartą na szkoleniach edukację osób ze środowiska medycznego. W jego pierwszej edycji zostało przeszkolonych łącznie 172 osoby, w tym lekarze, pielęgniarki, personel administracji, a także uczniowie i studenci szkół medycznych.
– Profilaktyka jest o wiele tańsza niż rozwinięte stadium choroby nowotworowej – podkreśla Leszek Wojtasiak, członek zarządu Województwa Wielkopolskiego. – Warto zatem ją finansować, ponieważ przekazywane na nią pieniądze są znakomicie zainwestowane. Codziennie przebadanych jest dzięki temu 6 pacjentów, a znalezienie choćby kliku osób, które są we wczesnym stadium choroby, daje im lepszy komfort życia. Ten program profilaktyczny wpisuje się w obszar inteligentnych specjalizacji dla Wielkopolski, tj. nowoczesnych technologii medycznych. Co więcej, został on uznany za jeden z dziesięciu najlepszych programów zdrowotnych na świecie.

– My mamy w Polsce dobre warunki, aby taki program zainicjować, ale zawsze jest problem z przebiciem się z czymś nowym, gdyż podstawowym obiektem zainteresowań pozostaje nadal rak piersi i szyjki macicy – dodaje prof. Julian Malicki, Dyrektor Wielkopolskiego Centrum Onkologii. – Powinniśmy zatem położyć wielki nacisk, aby  ten program rozpowszechnić na poziomie całego kraju.

Program profilaktyki nowotworów głowy i szyi został finansowany z pieniędzy Samorządu Województwa Wielkopolskiego, a na jego realizację przeznaczono 170 tys. II edycja Wielkopolskiego Programu Profilaktyki Nowotworów Głowy i Szyi rozpocznie się w maju tego roku. Programem – podobnie jak w edycji poprzedniej – zostanie objęta grupa podwyższonego ryzyka, tj. osoby w wieku 40-65 lat, które są wieloletnimi palaczami, nadużywają alkoholu bądź podejmują ryzykowne zachowania seksualne. Program ten zakłada bezpłatne badania, które nie wymagają żadnego skierowania od lekarza.

Co istotne, głównymi objawami kwalifikującymi do grupy podwyższonego ryzyka są: występowanie przez ponad 3 tygodnie jednego z objawów nie związanych z infekcją, takich jak: pieczenie języka, niegojące się owrzodzenie oraz/lub czerwone albo białe naloty w jamie ustnej, ból gardła, przewlekła chrypka, guz na szyi, niedrożność nosa lub krwawy wyciek z nosa, ból w trakcie oraz/lub problemy z połykaniem.

Oprócz tego, w programie zostanie rozszerzony etap diagnostyki pogłębionej. Etap ten zostanie podzielony na dwa oddzielne etapy: podstawowy i pogłębiony. W skład pierwszej fazy wejdzie porada i badanie laryngologiczne z wziernikowaniem bezpośrednim (nasopharyngologia), i to zgodnie z opracowaną kartą badania profilaktycznego. Natomiast ze względu na różne lokalizacje podejrzanych zmian niezbędne jest rozszerzenie zakresu badań weryfikujących podejrzenie nowotworu złośliwego np. O USG. Jest to etap pogłębiony, na który ma złożyć się: badanie laryngologiczne, biopsja cienkoigłowa wraz z badaniem cytologicznym, pobranie wycinka wraz z badaniem histopatologicznym, badanie w kierunku wykrycia HPV (w przypadku pobrania wycinka), oraz USG szyi.
    
Warto również wspomnieć o prowadzonej także w tym roku kampanii “Zrozumieć Nowotwory Głowy i Szyi”, która jest unikalną i bardzo ważną inicjatywą Europejskiego Stowarzyszenia Głowy i Szyi. Jej tegoroczna edycja nosi tytuł “Make Sense” i oparta jest na czterech celach szczegółowych: podniesieniu i zwiększeniu świadomości na temat objawów nowotworów szyi i głowy, edukacji na temat zapobiegania chorobie, poszukiwaniu sponsorów, oraz wsparciu emocjonalnym.

Partnerami Programu Profilaktyki Nowotworów Głowy i Szyi są: Urząd Marszałkowski, Narodowy Fundusz Zdrowia oraz Wielkopolskie Centrum Onkologii.