Poznaniak z polsko-amerykańską nagrodą naukową!

Nagrodę przyznają wspólnie Fundacja Nauki Polskiej oraz The American Association for the Advancement of Science (AAAS),  największe na świecie stowarzyszenie naukowe, a sama nagroda została ustanowiona w 2013 r. i jest przyznawana parze naukowców – jednemu pracującemu w Polsce, a drugiemu w USA – za wybitne osiągnięcie naukowe będące efektem ich współpracy. Tandem Jaskólski – Wlodawer otrzymali ją za badania strukturalne białek o znaczeniu medycznym, które przyczyniły się do opracowania nowych terapii leczenia chorób człowieka, takich jak AIDS czy białaczka u dzieci.

Nagrodzeni badacze rozpoczęli współpracę w dziedzinie biologii strukturalnej 27 lat temu. Gdy we wczesnych latach 80. nastąpił wybuch epidemii AIDS, wyścig do znalezienia leków na tę chorobę natrafił na przeszkodę w postaci całkowitego braku informacji o budowie białek retrowirusowych, czyli m.in. tych, które koduje w swoim bagażu genetycznym wirus HIV. Dlatego opis struktury proteazy retrowirusowej, opublikowany przez Wlodawera, Jaskólskiego i współpracowników w czasopiśmie „Nature” w 1989 r., był przełomem.

Po tym artykule zostały opublikowane dwa kolejne w czasopiśmie „Science” – jeden dotyczył badania połączonego z modelowaniem, w którym przewidziano właściwą strukturę proteazy HIV-1 i sposobu jej interakcji z substratem, a w drugim przedstawiono rozstrzygnięcie gorącej debaty na temat struktury tego enzymu, której źródłem był częściowo niepoprawny model zaproponowany przez konkurencyjną grupę badaczy.
– Nasze odkrycie przyczyniło się do powstania leku dla chorych na AIDS w ekspresowym tempie 7 lat. To jak dotąd jedyny przykład, kiedy proces ten odbył się tak szybko – mówi prof. Wlodawer.

Od tamtego czasu obaj naukowcy kontynuują swoją współpracę w dziedzinie biologii strukturalnej układów mających znaczenie w medycynie: m.in. określili struktury proteaz pochodzących z innych retrowirusów (w tym wirusa HTLV powodującego białaczkę) oraz bakteryjnych asparaginaz, istotnych w leczeniu białaczki limfoblastycznej u dzieci. Wlodawer i Jaskólski wspólnie napisali 37 prac, przyczynili się też do rozwoju metod krystalografii i są powszechnie uważani za autorytety w zakresie metodologii oraz edukacji krystalograficznej.

Przyznanie nagrody odbywa się raz na dwa lata w drodze konkursu opartego na nominacjach. Wyboru dokonuje jury złożone z wybitnych przedstawicieli polskiego i amerykańskiego środowiska naukowego. Jury posiłkuje się opiniami ekspertów oceniających wnioski. Do pierwszego konkursu zgłoszono 55 nominacji, które reprezentowały bardzo wysoki poziom. Wysokość Nagrody wynosi równowartość 5 000 USD dla każdego z laureatów, a jej wręczenie odbędzie się 28 kwietnia w siedzibie AAAS w Waszyngtonie.