Grażyna Kulczyk otworzy swoje muzeum sztuki współczesnej w Szwajcarii

To kompleks budynków, których serce stanowią wtopione w skały zabudowania starego browaru. Instytucja połączy kilka elementów – obok zmiennych wystaw czasowych, m.in. prac z kolekcji Grażyny Kulczyk, obejmie program rezydencji i liczne wydarzenia artystyczne. Unikalnym elementem będą przygotowane specjalnie dla tego miejsca prace wybitnych polskich artystów – m.in. Mirosława Bałki, Izabelli Gustowskiej, Jarosława Kozłowskiego, Agnieszki Kurant, Zofii Kulik i Joanny Rajkowskiej, Pauliny Ołowskiej, Moniki Sosnowskiej czy Piotra Uklańskiego. Za projekt muzeum odpowiadają wybitni architekci – wśród nich Gunter Vogt, autor przestrzeni m.in. wokół Tate Modern. Uroczyste otwarcie obiektu zaplanowano na zimę 2017 roku. 

Finalnie MUZEUM SUSCH ma służyć jako centrum wytwarzania wiedzy, gdzie każda wystawa raczej zadaje pytania i zgłębia nowe kwestie niż przetwarza i relacjonuje to, co wiedzieliśmy wcześniej. Program rezydencji jest jednym z kluczowych elementów Muzeum, którego mury będą gościć artystów i kuratorów.

MUZEUM SUSCH – PODSTAWOWE INFORMACJE

SZTUKA NA ALPEJSKIEJ PRZEŁĘCZY. MUZEUM SUSCH, centrum sztuki współczesnej
w szwajcarskiej Engadynie, ufundowane przez Grażynę Kulczyk, jest położone w zabytkowej górskiej wsi wśród alpejskiego krajobrazu. Ta atrakcyjna, wąska dolina zawsze była ośrodkiem wymiany kulturalnej ponad granicami. Obierając to unikalne środowisko jako punkt wyjścia, MUZEUM SUSCH ma na celu stworzenie dynamicznego miejsca tworzenia i mediacji sztuki.

OD-CZYTYWANIE I OD-ZYSKIWANIE. Oprócz bycia siedzibą obszernej międzynarodowej kolekcji Grażyny Kulczyk koncentrującej się na powojennej sztuce Europy Środkowo-Wschodniej, MUZEUM SUSCH będzie organizować wystawy czasowe, rezydencje i wydarzenia artystyczne, a także mediacje między Wschodem a Zachodem.

INSTYTUCJA JAKO PROCES. Metodologia muzeum polega na połączeniu kolekcji z pracowniami artystów: jest to miejsce, które prowokuje do ciągłej reinterpretacji narracji historii sztuki i inspiruje do tworzenia nowych dzieł sztuki współczesnej. Artyści są zachęcani, by aktywnie zmieniać i modyfikować odbiór i znaczenie kolekcji oraz samej przestrzeni muzeum. Finalnie MUZEUM SUSCH będzie dążyć do ciągłego zadawania pytań i zgłębiania nowych kwestii zamiast przedstawiania ustalonej wiedzy. Program rezydencji jest cechą wyróżniającą tę instytucję, która umożliwia spotkanie artystów i uczestników kultury z różnych dyscyplin.

ALPEJSKO I INDUSTRIALNIE. Grażyna Kulczyk umieściła MUZEUM SUSCH w XIX-wiecznym browarze.  Przemysłowy budynek jest obecnie adaptowany i powiększany przez szwajcarskich architektów Voellmy’ego i Schmidlina, i zostanie ukończony na przełomie 2016/ 2017 roku. Opierając się na istniejącej industrialnej strukturze, architekci stworzyli złożoną przestrzeń wystaw, prezentacji
i spotkań poprzez renowację i przemyślane interwencje w zastany budynek. Jego labiryntowy charakter
– pomieszczenia są wykute w olbrzymiej skale – sprawia, że jego rozmaite korytarze zachęcają artystów do eksperymentalnych prezentacji sztuki, a gości do eksploracji. Otwarcie MUZEUM SUSCH zaplanowano na zimę 2017/2018. Tymczasem MUZEUM SUSCH angażuje publiczność w swój proces budowy, organizując imprezy i warsztaty. 

IDEA MUZEUM

WYKORZYSTYWANIE HISTORII DO NAWIĄZYWANIA DIALOGÓW. Grażyna Kulczyk zawsze podkreśla swoją rolę „ambasadorki” współczesnej polskiej sztuki. W wyniku dramatycznych różnic
i odrębnej sytuacji politycznej polscy artyści byli w dużej mierze nieznani i ignorowani przez zachodnich krytyków i kolekcjonerów. Jednak poza tą ogólną ambicją, jej strategia kolekcjonerska wyróżnia się włączaniem prac artystów zachodnich, powiązanych z polskimi pojęciowo, wizualnie, bądź emocjonalnie. Ta poszerzona perspektywa i kontrasty w ramach kolekcji stanowią podstawę do komentowania złożonych kwestii XX- i XXI-wiecznych niepokojów.

KOBIECA PERSPEKTYWA – MISJA FEMINISTYCZNA. Grażyna Kulczyk, jako niezależna, kreatywna przedsiębiorczyni, czuje bliską emocjonalną więź z kobietami i świetnie rozumie problemy, z którymi mierzą się w swoich twórczych przedsięwzięciach. Jej kolekcja odzwierciedla to zainteresowanie
i  zaprasza artystów do współudziału. Kolekcja przyczynia się do uznania i większej widoczności artystek. 

INTERWENCJE MONOGRAFICZNE. Zgodnie z koncepcją muzeum, będącego jednocześnie miejscem kontemplacji i tworzenia, kolekcja powiększy się o pewną liczbę zainstalowanych na stałe i związanych
z tą przestrzenią prac współczesnych artystów, którzy w indywidualny sposób odniosą się do architektury i samej struktury obiektu. Prezentacja dzieł sztuki zaciera podział na stałą kolekcję i interwencje związane z danym miejscem, jak to się zwykle widzi w tradycyjnych muzeach. W MUZEUM SUSCH będzie się odbywać ciągła interakcja pomiędzy jednym a drugim. Program rezydencji artystycznych będzie źródłem kuratorowanych przez samych twórców idei, dialogów i, potencjalnie, dzieł sztuki, które
z kolei rzucą swoje własne światło na kolekcję.

PRODUKCJA I DYSKUSJA. Fredi Fischli i Niels Olsen, odpowiadający za formułę Muzeum, to młodzi szwajcarscy kuratorzy o międzynarodowych horyzontach. Jako reprezentanci tego, co lokalne, wiążą MUZEUM SUSCH ze strukturą krajobrazu instytucjonalnego Szwajcarii. Ich strategia programowa uznaje wagę instytucji jako miejsca produkcji i dyskusji. Ożywia to muzeum i włącza do dialogu zarówno publiczność lokalną, jak i międzynarodową.

ZADAWANIE PYTAŃ ZAMIAST PREZENTACJI TEGO, CO DANE. Wystawy to narzędzie badawcze
i przede wszystkim polegają na zadawaniu pytań.  Kolekcja Grażyny Kulczyk i jej doświadczenie
w tworzeniu programów wystaw, które zdobyła przez ostatnie dwadzieścia lat, nadają temu programowi mocną tożsamość. Kolekcja prac i leżąca u jej podstaw misja kulturalna napędza kuratorowanie
i produkcję przyszłych projektów. Wiele wystaw powstanie bezpośrednio na postawie tematów poruszonych w kolekcji, takich jak dialog Wschodu z Zachodem w powojniu, rola artystek
w społeczeństwie, czy skupienie na sztuce mówiącej o idei postaci ludzkiej i jej aspekcie performatywnym. Oprócz tych tematów, MUZEUM SUSCH będzie otwarte na różne inne współczesne dyskursy. Inne języki artystyczne będą rozwijać się poprzez wystawy monograficzne i interwencje, dzięki czemu powstanie urozmaicony program. Podstawową metodologią kuratorów jest dialog między historią a współczesnością. Włączając nowe produkcje współczesnych artystów w dialog z historycznymi pracami można zachęcić do nowych odczytań ich ustalonych tematów. W ten sposób forma, jaką jest wystawa, zostaje użyta w roli sposobu zadawania pytań.

PRODUKCJA WIEDZY. Oprócz produkcji wystaw, jedną z zasadniczych części koncepcji muzeum jest program rezydencji. Kuratorzy przedstawiają go jako projekty nastawione na produkcję. W jego centrum będzie leżeć Doroczny Grant na Publikację i Konferencja, gdyż łączy to produkcję i dyskusję
w przestrzeni muzeum. Będzie to służyć jako zaproszenie dla artystów i instytucji sztuki, by zebrać się
w MUZEUM SUSCH i wymieniać idee, a jednocześnie umożliwia wydawanie ambitnych publikacji.

ARCHITEKTURA

Zabytkowy browar w Susch jest na tle Engadyny miejscem niezwykłym. W dolinie znajduje się bardzo niewiele budynków przemysłowych. Architekci Lukas Voellmy i Chasper Schmidlin mają doświadczenie
w renowacjach typowych domów rejonu Engadyny i projektowaniu galerii sztuki. Chasper, jeden
z partnerów biura, pochodzi z Schellenursli i wychował się w Engadynie. Ten związek z miejscem był ważnym czynnikiem, gdy Grażyna Kulczyk decydowała się nawiązać współpracę z tą młodą, lecz doświadczoną firmą architektoniczną. Biuro Voellmy & Schmidlin podejmuje przemyślany dialog
z zabytkową strukturą i powstały w jego wyniku projekt polega na pełnej szacunku rewitalizacji i rozbudowie. Interwencje architektoniczne są wprowadzane w subtelny sposób. Głównym dodatkiem do budynku browaru są dwie obszerne podziemne przestrzenie wystawiennicze. Ta dodana powierzchnia łączy się naturalnie z istniejącymi strukturami, gdyż sam browar jest wbudowany w skałę i mieści się częściowo pod ziemią. Stąd olbrzymia część kubatury budynku jest niewidoczna z zewnątrz. 

WCIĄGAJĄCY LABIRYNT. Budynek raczej łączy się z obrazem i charakterem wsi niż z nim kontrastuje. Jego architektura wydaje się być introwertyczna. Wizyta w muzeum będzie doświadczana jako angażująca podróż. Labirynt, jakim jest muzeum, oferuje bardzo różne typologie przestrzeni: od klasycznego białego sześcianu do jaskini. Te różne pomieszczenia służą jako przestrzeń wystawiennicza pozwalająca na eksperymentalną prezentację sztuki współczesnej.

PODRÓŻ AUTORSTWA GUNTHERA VOGTA. Otoczenie muzeum jest równie ważne jak jego wnętrze. Uznany architekt krajobrazu Gunther Vogt zaprojektował pejzaż, który przedłuża wewnętrzny korytarz na zewnątrz. Wciągająca ścieżka prowadzi gości muzeum i publiczność przez wielopoziomowy krajobraz. Jego strategią nie jest stworzenie wyobcowanego ogrodu, ale uwydatnienie istniejącej wyjątkowej skalnej topografii. Krajobraz i sztuka łączą się, pamięć jednoczy emocje i obrazy.

LOKALIZACJA – MAGIA ENGADYNY

Muzeum Susch położone jest w zabytkowej wiosce w szwajcarskim regionie Engadyna, który graniczy
z Włochami, Austrią i Liechtensteinem. Ta urokliwa, długa alpejska dolina była od zawsze miejscem wymiany kulturowej; wielu artystów i intelektualistów, pozostających pod nieustannym wrażeniem lokalnego krajobrazu, postanowiło tu zamieszkać lub choćby spędzać wolny czas. W przeszłości do najbardziej znanych miłośników Engadyny należeli Rainer Maria Rilke, Friedrich Nietzsche, Giovanni Segantini i Ernst Ludwig Kirchner. Dziś ci, którzy poszli w ich ślady, czerpią podobną inspirację
z magii tego miejsca. Engadyna ma długie tradycje, jeśli chodzi działalność twórczą. Muzeum Susch jest kontynuatorem tego bogatego i różnorodnego dziedzictwa.

Z pozoru jest to miejsce całkowicie odcięte od cywilizacji. Tymczasem Susch jest pełnoprawnym ośrodkiem miejskim, a do Zurychu, Bazylei i Berna można tu dojechać w zaledwie trzy godziny. Tuż za przełęczą, w Davos, ulokowało się Muzeum Ernsta Ludwiga Kirchnera, a Bündner Kunstmuseum w Chur może pochwalić się nowo udostępnioną ekspozycją. W dolinie Engadyna można znaleźć wiele galerii
– tytułem przykładu warto wspomnieć tu o Tschudi, Vito Schnabel Gallery, Pace, Andrea Caratsch i Monica De Cardenas.

GRAŻYNA KULCZYK …

Mecenas polskiej sztuki na świecie. Najbogatsza Polka, która samodzielnie zbudowała swój biznes. Właścicielka jednej z największych kolekcji sztuki w tej części naszego kontynentu. Jako pierwsza kobieta z Europy Środkowo-Wschodniej została zaproszona do prestiżowego grona doradców nowojorskiego Museum of Modern Art (MoMA). Korzystając z okazji członkostwa w 14-osobowym Modern Women’s Fund Committee, Grażyna Kulczyk chce promować polską sztukę za granicą. Od kilku lat realizuje tę misję także w Komitecie Programowym Tate Modern. 

Kolekcja dzieł sztuki najbogatszej Polki jest wyceniana na ponad 100 mln euro. Należą do niej prace takich artystów jak: Magdalena Abakanowicz, Katarzyna Kozyra, Donald Judd, Louise Bourgoise, Marlene Dumas, Luc Tuymans czy Dan Flavin. 

Przez lata działając na własny rachunek udało jej się zgromadzić potężny majątek – dziś wyceniany jest on na ponad 2,7 mld złotych. Jego najbardziej znanym szerszej publiczności elementem jest Stary Browar w Poznaniu, sprzedany jesienią 2015 r. Kompleks mieści się w odrestaurowanym XIX-wiecznym Browarze Huggerów i jest flagowym przykładem towarzyszącej inwestorce filozofii 50/50 – każde jej przedsięwzięcie łączy po połowie biznes ze sztuką. W środku: galeria handlowa, teatr, sala koncertowa, osiem sal kinowych, kluby muzyczne, kilkanaście pomieszczeń wystawienniczych oraz siedziba Fundacji  i galerii sztuki Art Stations. Wokół zabytkowy park. Fortuna najbogatszej Polki to również luksusowe nieruchomości w Polsce, Szwajcarii i Wielkiej Brytanii, jak wielowiekowa kamienica w centrum Londynu kupiona za 42 mln funtów. 

Ponadto, jedną z pasji Grażyny Kulczyk są inwestycje w nowe technologie i wspieranie start-upów. Zainwestowała m.in. w 3 międzynarodowe innowacyjne przedsięwzięcia: medyczny Caremerge, wyróżniony już dziś licznymi nagrodami w USA czy dynamicznie rozwijający się mediowy Qbeats. Od lat promuje także przedsiębiorczość w obszarze mody i sztuki – co roku w Starym Browarze organizuje Art.&Fashion Forum, festiwal przyciągający największe osobowości ze świata mody z całego świata, na którym młodzi adepci mogą uczyć się od największych gwiazd, a najlepsi – rozwinąć biznesowo skrzydła dzięki grantom i współpracy biznesowej ze Starym Browarem (patrz: butik Anny Orskiej czy Kristof Strużyna).