Opieka nad miejscem pamięci w Chełmnie nad Nerem

W grudniu 2015 r. Muzeum Martyrologiczne w Żabikowie zakończyło realizację  projektu „Opieka nad miejscem pamięci w Chełmnie nad Nerem”. Zadanie to dofinansowano  ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Celem projektu była poprawa stanu zachowania historycznego obiektu, związanego z funkcjonowaniem  pierwszego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem.

Projekt miał charakter multidyscyplinarny stąd zrealizowano niezbędne przedsięwzięcia będące podstawą do prowadzenia działalności edukacyjnej, naukowo-badawczej i wystawienniczej.   W ramach realizacji przedsięwzięcia przygotowano dokumentację prac konserwacyjno-remontowych i adaptacyjnych  spichlerza, reliktu poobozowego oraz uporządkowano park podworski.

W ramach wspomnianego programu nakładem Muzeum Martyrologicznego w Żabikowie oraz jego Oddziału Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem ukazały się dwie publikacje pt. „Obóz zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem. Przewodnik po Miejscu Pamięci” oraz „Niemiecki obóz zagłady Kulmhof. Materiały dydaktyczne dla nauczycieli”.

Pierwsza z książek poświęcona jest historii byłego ośrodka zagłady oraz dziejom przestrzeni poobozowej. Autorami przewodnika są: Piotr Wąsowicz i Andrzej Grzegorczyk, pracownicy Muzeum w Chełmnie nad Nerem. Niniejsze wydawnictwo stanowi pozycję wyjątkową, łącząc w sobie opracowanie historyczne z przejrzystym i funkcjonalnym przewodnikiem. Przewodnik umożliwia samodzielne zwiedzanie terenu dawnego obozu, wprowadzając Czytelnika we wszelkie aspekty tragicznej historii tego miejsca. Specyficzna forma oraz poruszone w książce zagadnienia są odpowiedzią na potrzeby osób odwiedzających Miejsce Pamięci. Publikacja wydana została w dwóch wersjach językowych: polskiej i angielskiej.

Publikacja multimedialna pt. „Niemiecki obóz zagłady Kulmhof” to materiał pomocniczy dla nauczycieli szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, którzy chcą przekazać uczniom wiedzę o Holokauście, położeniu ludności żydowskiej w tzw. Kraju Warty oraz funkcjonowaniu pierwszego niemieckiego obozu zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem. Wydawnictwo składa się z dwóch części: opisowej i multimedialnej.

W pierwszej został zawarty rys historyczny obozu śmierci Kulmhof oraz komentarz dydaktyczny.Druga część zawiera 10 scenariuszy lekcji, których autorami są nauczyciele ze szkół woj. wielkopolskiego, bogaty materiał źródłowy (mapy, fotografie, teksty) oraz fragmenty wywiadów ze „Świadkami Czasu” – osobami, których dzieciństwo lub wczesna młodość przypadły na okres II wojny światowej, i w których pamięci zachowały się echa Zagłady dokonywanej w Chełmnie nad Nerem. Bezpłatne wydawnictwo jest częścią planowanej na kolejne lata serii pt. „Z Archiwów Muzeów w Chełmnie nad Nerem i w Żabikowie” przygotowywanej wspólnie z Zakładem Dydaktyki Historii Instytutu Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Do końca grudnia 2015 r. trwała promocja publikacji wśród nauczycieli woj. wielkopolskiego.  


Muzeum Martyrologiczne w Żabikowie w ramach niniejszego programu rozpoczęło również projekt naukowo-badawczy pt. „Lista strat obozu Kulmhof”. W czasie realizacji projektu gromadzono informacje, przeprowadzono kwerendy archiwalne po to, aby zebrać rozporoszony materiał źródłowy.  Na tym etapie realizacji zadania stworzono bazę danych obejmującą 20 tys. nazwisk ofiar obozu, która udostępniona jest w kiosku multimedialnym.  Dalsza praca nad tworzeniem niniejszej bazy jest niezbędna ze względu na fakt, że liczbę ofiar obozu Kulmhof przyjmujemy szacunkowo na 200 tys. osób.

Pracownicy Muzeum przystąpili także do realizacji nagrań w ramach projektu pt.: „Pokolenia naznaczone wojną – Archiwum Historii Mówionej”. Celem nagrań jest zachowanie relacji ostatnich żyjących świadków pamietających obóz w Chełmnie nad Nerem w okresie jego funkcjonowania, jak również osób ocalałych z holokaustu, które w czasie II wojny światowej przebywały w gettach prowincjonalnych tzw. Kraju Warty, getcie łódzkim lub obozach koncentracyjnych. Zrealizowany materiał udostępniony został w kiosku multimedialnym na terenie miejsca pamięci i Muzeum w Chełmnie nad Nerem.