Gdzie żyją najszczęśliwsze dzieci?

Na to pytanie szukano odpowiedzi przeprowadzając międzynarodowe badania w ramach projektu „Children’s Worlds”, którego polska część realizowana była przez naukowców z Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. Okazało się, że w Polsce około 57 proc. badanych dzieci jest całkowicie zadowolonych (ocena 10/10) ze swojego dotychczasowego życia.

Pytania, jakie skierowano do dzieci zaproszonych do udziału w badaniu, dotyczyły wszystkich najważniejszych aspektów ich życia, w tym m.in.: domu i życia rodzinnego, przyjaciół, sytuacji materialnej, szkoły, zamieszkiwanej okolicy, form spędzania czasu wolnego, zdrowia, dobrostanu psychicznego, poglądów na temat praw dziecka oraz ich ogólnego poczucia szczęścia. Polska część badania realizowana była przez naukowców z Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu: dr Dorotę Strózik, dr Tomasza Strózika oraz dr Krzysztofa Szwarca. Reprezentacyjne badanie przeprowadzono wśród blisko 3300 uczniów klas II, IV i VI z ponad 60 szkół podstawowych województwa wielkopolskiego.

Jak wynika z raportu, Polsce około 57 proc. badanych dzieci przyznało, że są całkowicie zadowolone (ocena 10/10) ze swojego dotychczasowego życia, natomiast 5% było wyraźnie niezadowolonych (oceny 0-4). Pod względem ogólnej satysfakcji z życia Polska uplasowała się na 11. pozycji w rankingu 15 państw, w których zrealizowano badanie. To, co wyróżnia polskie dzieci spośród rówieśników z innych krajów, to przede wszystkim relatywnie niski stopień satysfakcji ze szkoły, z osiągnięć w nauce, z relacji z nauczycielami, ale też wysoki poziom poczucia bezpieczeństwa oraz zadowolenia z okolicy, w której mieszkają.

Dzieci z Europy deklarują na ogół wyższy stopień zadowolenia z przyjaciół, natomiast ich afrykańscy rówieśnicy wyróżniają się wysokim poziomem satysfakcji z życia szkolnego. Młodzi mieszkańcy państw Europy Północnej oraz Centralnej są natomiast znacznie częściej niezadowoleni z własnego wyglądu oraz pewności siebie. Większość z 50 tys. badanych dzieci oceniło swoje dotychczasowe życie (na skali od 0 do 10) jednoznacznie pozytywnie, aczkolwiek udział dzieci z najwyższymi ocenami (10/10) był zróżnicowany i wahał się od 78 proc. w Turcji do około 40 proc. w Korei Płd. Odsetek dzieci z niskim poziomem satysfakcji z własnego życia (z oceną poniżej 5 na 10) wyniósł, w zależności od kraju, od 2 proc. (Rumunia i Kolumbia) do 7 proc. (Korea Płd. oraz RPA).

Dziewczynki  i chłopcy są jednakowo szczęśliwi

W Korei Południowej oraz w wielu krajach europejskich (m.in. w Polsce) dzieci 12-letnie wykazały niższy stopień zadowolenia z życia aniżeli 10-latkowie. Podobne różnice nie wystąpiły np. w Izraelu czy też Etiopii. Nie zaobserwowano znaczących różnic w ogólnym poczuciu szczęścia wśród dziewczynek i chłopców. Jednakże pomiędzy dziećmi obojga płci w Europie oraz w Korei Płd. wystąpiły znaczne różnice w poziomie samoakceptacji (satysfakcji z własnego ciała, z  wyglądu oraz pewności siebie).

Dach nad głową

Obok pytań dotyczących zadowolenia z życia, dzieci udzielały też odpowiedzi na pytania nawiązujące do osób, z którymi mieszkają czy form spędzania czasu wolnego. Pozwoliło to na zobrazowanie tego, jak odmiennie wygląda codzienne życie dzieci z różnych części świata. Przykładowo w Nepalu ponad połowa dzieci (61 proc.) mieszkała w rodzinach trzypokoleniowych (z rodzicami oraz dziadkami), w Polsce takich dzieci było około 33 proc., natomiast w Izraelu, Norwegii oraz Wielkiej Brytanii ich udział nie przekroczył 10 proc. Badanie ujawniło też, iż w niektórych krajach europejskich stosunkowo powszechne jest regularne nocowanie dzieci w dwóch różnych domach – ponad 10 proc. dzieci w Anglii, Estonii oraz Norwegii – podczas gdy w kilku innych krajach (m.in. w Polsce) zjawisko to niemalże nie występuje.

W wolnym czasie: odrabianie lekcji w Polsce – opieka nad rodzeństwem w Nepalu
Dzieci z poszczególnych państw różnią się wyraźnie ze względu na to, jak wykorzystują swój czas wolny. Przykładowo, dzieci z Polski i Estonii poświęcają na ogół więcej czasu na odrabianie lekcji aniżeli ich rówieśnicy z Anglii i Korei Płd. Dzieci w Polsce, Norwegii oraz Izraelu stosunkowo dużo czasu przeznaczają na aktywność fizyczną. W pewnych krajach, takich jak Algieria, Nepal i RPA, dzieci zdecydowanie częściej zaangażowane są natomiast w opiekę nad rodzeństwem i pozostałymi członkami rodziny aniżeli ma to miejsce np. w Niemczech, Turcji czy Korei Płd.  

Jestem dzieckiem – mam swoje prawa

Znajomość praw dziecka również była zróżnicowana między uczestnikami badania pochodzącymi z poszczególnych 15 państw. Około 3/4 dzieci w Norwegii i Kolumbii zadeklarowało, że znają prawa, jakie im przysługują, w Polsce i Nepalu takich dzieci było 71 proc., natomiast w Anglii analogiczny wskaźnik wyniósł zaledwie 36 proc. Ponadto 84 proc. dzieci w Norwegii przyznało, że dorośli w ich kraju generalnie przestrzegają praw dziecka, podczas gdy w Polsce i sześciu krajach spoza Europy odsetek odpowiedzi pozytywnych w tym aspekcie nie przekroczył 50 proc.
 
– Art. 12. Konwencji o prawach dziecka, gwarantuje każdemu dziecku prawo do swobodnego wyrażania własnych poglądów we wszystkich sprawach, które go bezpośrednio dotyczą – przypomina dr Tomasz Strózik z Katedry Koniunktury Gospodarczej UEP, który należał do zespołu odpowiedzialnego za realizację Children’s Worlds w Polsce. – Dążąc do poszanowania praw dzieci, powinniśmy umożliwiać im wyrażanie opinii na temat otaczającej je rzeczywistości. Jeśli mamy nadzieję na polepszenie jakości życia i perspektyw rozwoju najmłodszych, musimy dokonać diagnozy środowiska, w jakim dzieci dorastają, oraz zidentyfikować kierunki pożądanych zmian. Realizowany projekt dowodzi, iż warto to zrobić, oddając głos bezpośrednio zainteresowanym.

Wyniki opublikowanego raportu 13 maja 2015 r. zaprezentowane zostały w Parlamencie Europejskim w Brukseli, a w najbliższych miesiącach również na wielu konferencjach naukowych na całym świecie. Jest to dopiero pierwszy raport z obecnej fazy projektu.  W najbliższym czasie ukażą się kolejne publikacje poszerzone o wyniki badań zrealizowanych wśród dzieci ośmioletnich. Pełny raport, streszczenie oraz inne materiały związane z realizacją projektu dostępne są na stronie internetowej www.isciweb.org.