Wykład o gdańskich badaniach archeologicznych w Sudanie

„20 lat w Sudanie. Badania Ekspedycji Muzeum Archeologicznego w Gdańsku (GAME)” – to tytuł wykładu dr. Henryka Panera, który wygłosi dr Stefan Jakobielski z Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN w środę 21 stycznia o godz. 11.00 w Muzeum Archeologicznym. Wstęp wolny!

Dr Henryk Paner utworzył Ekspedycję Afrykanistyczną Muzeum Archeologicznego w Gdańsku (Gdańsk Archaeological Museum Expedition – GAME) w 1993 roku. Początkowo prowadziła badania na południu Sudanu, na terenie miasta Old Sennar, dawnej stolicy królestwa Funj, oraz w rejonie VI katarakty Nilu na stanowisku z epoki kamienia w Jebel Querri. Później na odcinku Shendi – Begravyija (Sudan), które zaowocowały odkryciem kompleksu świątynnego w Awalib, nieopodal wioski Kabushyija, w samym sercu legendarnego Królestwa Meroe.

W latach 1996 – 2008 specjaliści z GAME przeprowadzili badania powierzchniowe i wykopaliskowe, dokumentując ponad 800 nieznanych do tej pory stanowisk w rejonie IV katarakty Nilu, na pustynnych terenach zamieszkałych przez plemiona Szajgija i Monarsi. Prace te były spowodowane projektem budowy nowej tamy, którą ukończono w marcu 2009 roku, w efekcie czego powstało jezioro o długości ponad 170 km i powierzchni około 700 km2.

W ratowaniu zabytków Nubii przy IV katarakcie brali udział archeolodzy z wielu krajów, a projekt ten znany najpierw pod nazwą Hamdab Project (HP), a następnie Marawi Dam Archaeological Salvage Project (MDASP) zaowocował wieloma doniosłymi odkryciami opublikowanymi m.in. w periodyku Gdańsk Archaeological Museum African Reports tj. GAMAR wydawanym w języku angielskim przez Muzeum Archeologiczne w Gdańsku (wydano 11 tomów).

Wśród ważniejszych stanowisk odkrytych przez ekspedycję gdańską, obok kilkuset osad i cmentarzysk, kilku fortec i jednego kościoła, znalazły się też liczne przykłady sztuki naskalnej, liczące sobie nawet po kilka tysięcy lat. Z inicjatywy Henryka Panera podjęto w latach 2007-2009 kierowaną przez niego akcję wycięcia i przetransportowania w bezpieczne miejsce najcenniejszych przykładów tej sztuki. Ostatecznie uratowano 170 paneli skalnych z rytami oraz kilka przykładów tzw. Rock Gong, tj. dzwonów skalnych, zwanych też litofonami. W wyniku starań Henryka Panera część tej kolekcji o łącznej wadze blisko 20 ton (73 panele skalne), trafiła do muzeum w Gdańsku i jest to zapewne największa kolekcji afrykańskiej sztuki naskalnej w Europie, zgromadzona w jednym muzeum. Wśród zabytków znajdują się także dwa litofony.

Od roku 2009 Henryk Paner prowadzi rekonesans i badania powierzchniowe na Pustyni Bayuda w centralnym Sudanie, na obszarze blisko 140 000 km kwadratowych. Celem projektu jest rozpoznanie zasobów archeologicznych tego terenu, oraz stworzenie archeologicznej mapy Pustyni Bayuda. Jest to jedna z największych koncesji archeologicznych w Afryce. Jak dotąd odkryto tu ponad 900 stanowisk nieznanych wcześniej nauce, w tym liczne stanowiska z dolnego paleolitu.

Na wykładzie zaprezentowane zostaną w przekrojowy sposób dotychczasowe dokonania gdańskiej misji. Kolejny wykład w ramach naszego cyklu prelekcji naukowych odbędzie się 11 lutego – Agnieszka Stempin opowie o wzgórzu Św. Jakuba w Sandomierzu.